...

Endüstri Yapıları Tasarımı

Türkiye’de endüstri yapısı yapan ilk mimarlardan biri olan Doğan Tekeli, bir röportajında ‘’…sanayi yapısı da çok heyecanlı bir şey… Ekonomik olması lazım, hızlı yapılması lazım; strüktürel yenilikler gerekebilir…’’ diye anlatıyor. 1968’de yaptığı ilk fabrikasından bahsederken söylüyor bunları. O zamanlar ülkede fabrika yok. Ükenin mimarları bu yapı tasarımıyla yeni tanışıyorlar. Tekeli ilklerden… Ülke istihdam sağlamaya çalışıyor; ekonomiyi geliştirmek, halkını refah düzeyine ulaştırmaya çalışıyor. Bir ülke ekonomisi için kendi sanayisine sahip olmanın önemi aşikar. Sanayileşme için endüstri yapıları yapmak gerek. Aslına bakarsak endüstri yapılarıyla ilgili mimari çalışmalar; diğer konulardaki proje çalışmalarıyla temelde aynı fakat ayrıldığı bazı noktalar da yok değil. Tekeli özetlemiş aslında ‘’…ekonomik olması lazım, hızlı yapılması lazım, strüktürel yenilikler…’’ Yani bakacak olursak dikkat edilmesi gereken hususları fonksiyonel, konstrüksiyonel, ekonomik ve işletme kaliteleri olarak sıralayabiliriz. Bu sıralama bu tarz mimari proje tasarım aşamalarının aynısı aslında ama endüstri yapıları için değişen gereksinimlere göre şekillenecek bir payı da mevcut tabii.

Tasarıma Etki Eden Faktörler

Peki ‘’endüstri yapısı ve bunun gereksinimleri’’ derken nelerden bahsediyoruz? İlk olarak bunları belirtelim. Mesela; fabrikalar, depolar, hangarlar, atölyeler; tarım ve hayvancılık, havacılık, otomotiv için kullanılan mekanlar ya da spor salonları, mağazacılık sektörü… Bu farklı başlıkları bir çatı altında toplayıp ortak bir paydada paylaşmak gerekirse, hepsi büyük yapılar. Hepsinin geniş açıklıklara ve zeminlerinde boş alanlara ihtiyaçları var. Boş alan istiyorlar çünkü içlerinde barınacak ürünler büyük. En basitinden hayalimizde bir basketbol ya da voleybol sahasını canlandıralım. Ortalama 20-25 m boş bir zemin gereksinimi mevcut. Bir önceki paragrafta sıraladığımız ihtiyaç olan hususlardan fonksiyonel olana dahil edebiliriz bu gereksinimi. Ek olarak şunları da söyleyebiliriz ki yapının hacimsel problemlerine çözüm aramak için içinde barınacak üretimin cinsi, prosesi ve teçhizatlarını bilip dikkate alıyor olmak; mesela içeride bulunacak araç ve teçhizatların ölçülerine göre şekillenmek, olası kapasite artışlarına dikkat etmek esastır.

Tasarıma Uygun Strüktür Seçimi

Fonksiyonel ihtiyaçların belirlenmesinden sonra varılan noktada artık konstrüksiyonel bir karar verilmesi gerekir; strüktür ve malzeme seçimi veya konstrüksiyon elemanlarının tayini, yapının yatay ve düşey doğrultuda istediği fonksiyonel ihtiyaçlara uygun bir strüktür seçimi, bu strüktürün üretim prosesi, yapının teknik şartlarına uygun düzenleniş biçimi ve uygulaması. Çelik konstrüksiyon uygulamalarında genel olarak gereksinimler doğrultusunda belirlenen isteklere uygun hazırlanan yapının strüktür parçaları tekil olarak parça parça hazırlanır. Hazırlanan parçaların birbirleriyle olan bağlantıları düşünülür ve işlenir. Birbirine bağlanacakları noktalar için bir üretim gerçekleşir. Bütün bu hazır parçaların alanda montajı yapılır. Bu teknik hızlı montaj ve ekonomik bir kazanç doğurur. Kurulan yapının uzun süreli dayanımı ve ekonomik kazancın devamlılığı için yerine göre bakım gerektirmeyecek, korozyona dirençli malzeme kullanımı da tekniğin bir diğer artısı. Bağlantıların kaynak gerektirmeyen cıvatalı olması sökülebilme, taşınabilme, ihtiyaç ekseninde büyütebilme, estetik olma artılarını da beraberinde getirir.

Şimdi bu maddeler doğrultusunda bir seçim yapmak gerekirse, büyük bir fabrika projesi ve bu fabrika içerisinde büyük makinaların sıralanacağını düşünelim; bu noktada bize lazım olan şey nedir?

  • Büyük açıklıklar
  • Olabildiğince az ve küçük zemine inen ayaklar
  • İhtiyaç dahilinde idari ofis ve benzeri bölme ihtiyaçları

Doğan Tekeli’nin sözlerini yine tekrarlayacak olursak ekonomik olması, hızlı olması, strüktürel yenilik ve eklentilere açık olması gerekli. Bu ihtiyaçlara güzel çözümler sunan aşağıdaki maddelere bakacak olursak;

  • 40 metreye kadar açıklık geçilebilme,
  • Zemine inecek ayakları azaltacak kiriş çözümleri ,
  • Az malzeme sarfiyatıyla ekonomik,
  • İnce kesitler sayesinde estetik,
  • Kaynaksız birleşim detaylarıyla sökülüp takılabilir,
  • Hazır parçaları yapboz gibi birleştirerek tamamlanan kolay bir kurulum gereklidir.